Tot oeffeninge van de Christelycke Religie is dese Zuyder=
kerck Ghesticht an(n)o C/C D CIII Den XXII Augusti Den I. Steen
Geleyt (Twerck ruym IV. jaren stil gestaen) an(n)o C/C D CXI
Volmaackt ende opden Pinxterdacht de Ie predicatie gedaen
Datum van steenlegging
22 augustus 1603Steenlegger(s)
AnoniemPand
De Zuiderkerk was de eerste protestante kerk die na de Alteratie van 1578 in Amsterdam werd gebouwd. Haar plattegrond heeft nog wel de indeling van de traditionele (katholieke) kerken. In 1601 ving de bouw aan onder leiding van de stadsarchitect Hendrick de Keyser (1565-1621). De bouw lag drie jaar stil wegens geldgebrek, maar werd in 1611 voltooid. In 1621 werd De Keyser begraven in de Zuiderkerk. Drie kinderen van Rembrandt (1609-1669) en Saskia van Rijn werden in de Zuiderkerk begraven. En op 22 september 1641 werd Titus, hun vierde kind, er gedoopt. Het gezin Van Rijn woonde toen in de Jodenbreestraat, niet ver van de Zuiderkerk. De laatste dienst in de Zuiderkerk, een huwelijk, werd op 12 september 1929 gevierd. Daarna kreeg het gebouw allerlei andere functies. Momenteel wordt de locatie verhuurd voor onder meer lezingen, bijeenkomsten en concerten.Steen
Het paneel met de tekst betreffende de eerste-steenlegging bevindt zich in het pand.
Eerste stenen in Amsterdams vier grote kerken
In chronologische volgorde zijn dit de Zuiderkerk (22 augustus 1603), de Noorderkerk (15 juni 1620), de Westerkerk (9 september 1620) en de Oosterkerk (4 oktober 1669). Van de eerste drie zijn gedenkstenen bewaard gebleven. De teksten daarvan zijn voor de Westerkerk en de Noorderkerk vrijwel identiek; beide vermelden een eerste predicatie (preek) op (eerste) Pinksterdag. Op Pinksteren gedenkt men de uitstorting van de Heilige Geest, wat wordt beschouwd als het begin van de christelijke kerk. In de Noorderkerk vond de eerste predicatie plaats op (eerste) Paasdag, de viering van de opstanding van Jezus uit de dood.
Van de Oosterkerk is vooralsnog geen gedenksteen of – bord verwijzend naar de eerste steenlegging aangetroffen. Wel is bekend dat de eerste vier stenen op 4 oktober 1669 zijn gelegd door Gillis Wijbrands de Jonge, Dirk van der Waeijer, Hendrik de Penijn en Arnout Blom, de zonen van de vier toen dienende kerkmeesters. Van deze gebeurtenis is een zilveren troffel bewaard gebleven die zich mogelijk in een collectie in Groningen bevindt (onbekend waar). De eerste predicatie werd op (eerste) Kerstdag 1771 gehouden door dominee Petrus Wittewrongel. Boven de toegangsdeur van de Oosterkerk hangt wel een herinneringsbord met de tekst: ‘ “Op My zullen de eilanden wachten’. (Jesaia 51:5 m)/ Ter herinnering aan de prediking des/Woords. Gedurende 2 1/2 eeuw. In deze kerk./ Onthuld op het Kerstfeest A.D. 1921.’
Bronnen
H.F. Wijnman (bew.), Historische Gids van Amsterdam (1963) 156, 158.
www. zuiderkerk. nl